Jaartallen

Héééél vroeger bestond het geschiedenisonderwijs voor een belangrijk deel uit het reproduceren van belangrijke jaartallen; 800 - Karel de Grote tot keizer gekroond, 1492 - Ontdekking van Amerika, 1870 - Frans-Duitse oorlog, etc. Echt intelligent hoefde je er niet voor te zijn; als je gezegend was met een zeker talent voor memory dan kon je hele aardige rapportcijfers halen voor geschiedenis. Totdat men, niet geheel ten onrechte, in de roerige jaren 60 van de vorige eeuw bedacht dat het allemaal anders moest. Geschiedenis moest meer zijn dan het opdreunen van jaartallen. Gevolg was dat geschiedenisonderwijs vooral thematisch werd. Hoewel daardoor wellicht meer inzicht verschaft, was er veel verwarring over de volgorde van gebeurtenissen en vielen er grote gaten in de chronologie. Reuze vervelend natuurlijk als je daardoor in de veronderstelling leeft dat Napoleon in 1600 bij Waterloo werd verslagen of Willem van Oranje in 754 bij Dokkum werd vermoord. Maar goed, daar zijn we inmiddels ook weer op terug gekomen. Zonder kennis van de chronologie kun je nou eenmaal geen samenhangend verhaal maken van geschiedenis, dus jaartalletjes leren mag weer. En terecht want er zijn een paar hele mooie bij naar mijn bescheiden mening. Wat dacht u van 476, of 1096, en, jawel hoor, heel berucht; 1672? Ik zal er nog eentje noemen, want dat is eigenlijk de reden waarom ik dit hele epistel begon te schrijven; 1848. Wederom een magisch jaartal uit de geschiedschrijving, het zogenaamde revolutiejaar. Het jaar waarin verschillende revoluties en opstanden plaats vonden in heel Europa. Gebeurtenissen die zo veel indruk maakten onze toenmalige koning Willem II dat hij, bang om zijn mooie baantje te verliezen, "in één nacht van conservatief tot liberaal was geworden" en instemde met een nieuwe functieomschrijving. Een interessant jaar dat 1848 en wellicht ook wel een dito computerspel. Het Hongaarse Hussar Games ontwikkelde namelijk met sponsering van het Hongaarse ministerie voor onderwijs een strategisch spel waarin de gebeurtenissen van 1848 worden gesimuleerd. Wie denkt dat hij net als de Hongaren een revolutiepoging tot een goed einde kan brengen kan het spel gratis downloaden en ten strijden trekken.

Groot, groter, grootst

3100 jaar voor Christus was het Egyptische Memphis met 30.000 inwoners de grootste stad ter wereld. Dat lijkt natuurlijk niks, 30.000 inwoners, maar het was voor die tijd toch zeker een hele prestatie om zoveel mensen op een kluit van voedsel en water te voorzien. In zijn boek Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census geeft Tertius Chandler een historisch overzicht van de grootste steden ter wereld. Interessant zijn de top 10 lijsten van grootste steden in de jaren 100, 1000, 1500, 1800, 1900, and 1950. Frappant is dat de Westerse steden pas echt gaan meetellen na 1800, toen de industrialisatie op gang kwam.

Tomb Raiders of the lost ark: The Jewish mob

Moshe Dayan, kent u hem nog? Israëlisch staatsman, charismatische oorlogsheld en, jawel, plunderaar van oudheden. Dat laatste is natuurlijk minder bekend maar onze Moshe had zo’n zwak voor oudheden dat hij niet kon wachten totdat ze netjes waren opgegraven en werden tentoongesteld, hij ging liever zelf op ontdekkingstocht. Heel avontuurlijk natuurlijk; op eigen initiatief spitten naar eeuwen oude schatten, maar evenals in de meeste landen ook in Israël erg illegaal. Niet dat dat een belemmering was voor hem was. De meeste oudheden verzamelde hij in de bezette gebieden waar van controle op dergelijk zaken nauwelijks sprake was. En daarnaast durfde hem niemand daarop aan te spreken;"He was above the law because he was Moshe Dayan…The law didn't interest him." Met andere woorden in het geval van Dayan kneep men beide oogjes stevig toe en dan krijgt het gezegde: “In het land der blinden is Eenoog koning” opeens een geheel nieuwe betekenis.

Tomb Raider 2 ½ : The Italian job

Grafrovers zijn sinds jaar en dag een bijna onuitroeibare plaag in landen waar veel objecten uit de oudheid voorhanden zijn. In Italië worden ze tombaroli genoemd; plaatselijke gouwdieven die vaak beter op de hoogte zijn dan de archeologen en oudheidkundigen waar de beste 'goodies' te halen zijn. Complete graven worden geplunderd en de buit wordt doorgaans verkocht aan malafide kunsthandelaren. Gelukkig loopt er zo nu en dan toch nog eentje tegen de lamp, krijgt spijt, en leidt dan de heren geschiedwetenschappers alsnog naar het mooiste Etruskische graf van Italië. Update: meer informatie hier

Van God los

In Turkije is een kleine rel ontstaan over het verwijderen van een tekst in een middeleeuws kasteel te Bodrum. “Inde Deus abest" (Waar God niet bestaat) luidde de onheilspellende tekst die was aangebracht bij een folterkamer. Heel toepasselijk eigenlijk. En nog origineel ook; het is weer wat anders dan dat eeuwige “Laat varen alle hoop, gij die hier intreedt” (Dante). Helaas zijn er mensen die niet zo gelukkig waren met die tekst omdat deze nogal tegenstrijdig is met hun opvatting dat God/Allah omnipresent is (wat beslist een gerustellende gedachte moet zijn als je gefolterd wordt). Daarom is de gewraakte tekst inmiddels verwijderd. Het hele gebeuren is natuurlijk veel minder spectaculair dan het opblazen van een paar eeuwenoude Boeddhabeelden maar komt toch op hetzelfde neer; het getuigd van een absoluut gebrek aan cultureel dan wel historisch besef en een volstrekte intolerantie.

Deutsche Geschichte in Bildern und Zeugnissen

Eindelijk is hij klaar; de permanente tentoonstelling over 2000 jaar Duitse geschiedenis in het Zeughaus te Berlijn. De expositie werd met Pinksteren geopend door Bundeskanzlerin Merkel. Het verhaal van Duitsland wordt verteld aan de hand van allerlei interessante voorwerpen: De bij Waterloo buitgemaakte steek van Napoleon, het dodenmasker van Paul von Hindenburg, de kinderwagen die de Rote Armee Fraktion als afleidingsmanoeuvre gebruikte bij de ontvoering van Martin Schleyer, en de onvermijdelijke Trabant. Meest in het oogspringend is wellicht de Globe van Hitler die juist op de plaats van Berlijn een kogelgat vertoond. De Duitsers kijken op vrijmoedige wijze terug op hun geschiedenis. De Frankfurter Allgemeine schreef: "Volk, das sich von seiner Geschichte nicht mehr beunruhigen lassen will". En terecht, want hoewel de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, het komt uitgebreid aan de orde in de tentoonstelling, een absolute schandvlek is in de Duitse geschiedenis heeft diezelfde geschiedenis ook haar hoogtepunten. Een constatering die ook in Nederland lijkt door te dringen. Uit een recent onderzoek uit gevoerd voor Intermediar blijkt dat we Duitsland supertoll vinden. Verrassend? Niet echt; voor al die Nederlanders die wat betreft hun oordeel over Duitsland nog steeds een oorlog van 65 jaar geleden als eikpunt hanteren quote ik graag Freek de Jonge: “Als je nu nog met de oorlog zit dan heeft Hitler hem toch een beetje gewonnen.”

The Comeback Kids

Afgelopen Pinksterweekend won Alan García Pérez in Peru de presidentiele verkiezingen. Opzienbarend, aangezien Garcia in1985 het al een keer geprobeerd heeft, dat presidentschap, en het totaal verprutste. Toen hij in 1990 het veld moest ruimen was dat met een 7000%-inflatie van welhaast Weimar-achtige proporties, lag het leger in de clinch met de Maoïsten van het Lichtend Pad (zoals gewoonlijk kreeg het gewone volk daarbij de klappen), was er een alomvertegenwoordigde corruptie en op de koop toe voedseltekorten. Niet echt een vent waarbij je denkt: “Toe geef hem nog een kans, hij bedoelde het zo kwaad nog niet.” Toch hebben de Peruaanse kiezers besloten dat hij het nog een keer mag proberen. Blijkbaar niet zo zeer omdat ze hem nou zo zien zitten maar omdat ze die andere kandidaat Ollanta Humala zo eng vonden. Enfin, in het land der blinden is eenoog koning. Garcia mag zich in ieder geval verheugen in een geslaagde rentree en is hiermee het nieuwste lid van dat illustere gezelschap The Comeback Kids. Een verzameling politici die soms op zeer genante wijze de politieke arena moesten verlaten en waar iedereen van dacht: “Die zien we nooit meer terug”, maar dan uiteindelijk toch weer aan de macht kwamen. Politici van het type; het bloed kruipt waar het niet gaan kan, dus. Welbeschouwd stikt de geschiedenis ervan: Churchill, Napoleon, Clinton…

SMS Seydlitz

Vandaag 90 jaar geleden, op 3 juni 1916, strompelde de Duitse slagkruiser SMS Seydlitz Wilhelmshaven binnen. Het schip maakte slagzij en haar boeg verdween bijna onder water. Drieëntwintig granaattreffers en een torpedo-inslag had het schip te verduren gehad. Onder de bemanning waren 98 doden en 55 gewonden gevallen. Dat het schip desondanks toch de veilige haven wist te bereiken was te danken aan het degelijke ontwerp, goede zeemanskunde en improvisatietalent. De Seydlitz had daarmee de grote zeeslag bij Jutland overleeft. Hoe de Seydlitz bij Jutland de Britse slagkruiser Queen Mary vernietigd en vervolgens door het oog van de naald kruip is te lezen in het verslag van Kaptain zur See von Egidy.

Hele oude vijgen

Een Israëlisch-Amerikaans archeologisch team heeft in de buurt van Jericho een aantal gedroogde vijgen gevonden die naar schatting 11.400 jaar oud zijn: “The nine carbonized figs were small but ripe and showed signs of having been dried for human consumption.” Het zou kunnen dat de agrarische revolutie, waarvan men tot nu toe aannam dat die ongeveer 6000 jaar voor Christus aanving, wel eens veel eerder is begonnen.